Książka na weekend: "Dom pod gwiazdą wieczorną" Jerzy Plutowicz
Najnowsza książka Jerzego Plutowicza stanowi rodzaj glosy do poprzedniego tomu jego esejów Kładka przez rów. Obrona modernizmu (2019). Zawiera zbiór przemyśleń, komentarzy i intuicji, raczej dość luźno ułożonych, na temat ducha i dorobku intelektualnego Wielkiego Modernizmu, nazywanego też „Czasobraniem”. Epoki zamykającej się, zdaniem autora, w latach 1860-1970 (około) i stawianej w wyraźnej opozycji do obecnie panującej postkultury. „Drążąc problem Czasobrania warto przywołać atmosferę, podróż w głąb, przybliżyć aurę tajemnicy, metafizykę – otworzyć się na wyobraźnię, którą tłumi, ogranicza logika czystego intelektu”. Autor broni tutaj intuicyjnej idei twórczości, zakorzenionej w metafizyce i treściach nieświadomych, operującej metaforą. Jest sceptyczny wobec twórczości i filozofii opartej tylko na intelekcie. Stara się przywrócić należne miejsce ideom oryginalności i autentyczności, a co za tym idzie – przywrócić status geniusza w dzisiejszej kulturze. W ogóle jest zwolennikiem bycia zakorzenionego w świecie stałych, obiektywnych wartości (prawda, dobro, piękno), na określenie których przywołuje staropolski termin „iścizna” (istota czegoś, prawda podstawowa). Wyraźnie opowiada się przeciwko nurtom propagującym nihilizm, rozpad norm i nieustanny hedonizm. A te właśnie zjawiska, zdaniem pisarza, cechują postmodernizm i współczesną kulturę, która pozwala człowiekowi „na beztroskę, na byt ułatwiony w kręgu zabawy, uciech, ucieczki od rzeczywistości”. Daje też mu złudne wrażenie wolności uwolnionej z poczucia bycia odpowiedzialnym. Ponadto postkultura usiłuje narzucić swoim odbiorcom „wszystkoizm” – równorzędność wszystkich idei i postaw, wszystkich stylów w kulturze, brak hierarchii. Zdaniem pisarza, jest to o tyle niebezpieczne, że w konsekwencji pociąga za sobą „niszczenie tradycji, rozpad rodziny, anarchizację państwowości, uwiąd nauki i techniki, degradację cywilizacji Zachodu”. Opinie i sądy Plutowicza są momentami dość kategoryczne, nie pozostawiające złudzeń: to, co dzieje się obecnie w kulturze, sztuce, polityce czy nauce jest sprzeniewierzeniem się ideom i wartościom modernizmu, grozi popadnięciem w całkowitą anarchię i powrotem do czasów barbarzyństwa. „(…) jeśli bunt przeciwko tradycji przyjmie charakter totalny, grozi nam powrót do życia w jaskiniach”. Rozważania przybierają formę muzycznych wariacji na główny temat. Przywołują bądź komentują poglądy i dzieła wielu myślicieli, filozofów, pisarzy, uczonych, tworząc swoisty dialog poprzez stulecia. Cechuje je wysoki poziom abstrakcji i erudycji, co sprawia, że książka nie jest łatwa w odbiorze, wymaga czasu, skupienia i pewnego intelektualnego zaplecza. Lektura do przemyśleń.
(esz)
Wydanie dwóch numerów nieregularnika „Epea. Pismo literackie” w 2022 r. dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. PRZECZYTAJ TAKŻE: