Książka na weekend: „Śladami” Krzysztof Mich

Niewielki objętościowo tomik poetycki, wydany równolegle w języku polskim i w tłumaczeniu na język hebrajski, prowadzi czytelnika śladami Zagłady. Zbiera okruchy pamięci o żydowskich mieszkańcach miast i miasteczek, głównie we wschodniej Polsce. Nie jest to podróż łatwa, ale niewątpliwie konieczna: nie tyle po to, żeby zrozumieć lub wyjaśnić (bo zrozumieć ani wyjaśnić się nie da), ile, by ocalić od zapomnienia. Zadanie dość trudne, gdyż śladów pozostało niewiele: kamień z wyrytym imieniem, cegła z obozu, drzewa, które wyrosły na miejscu zbrodni, a czasem tylko kilkuzdaniowy zapis w Wikipedii. Równie niewielu zostało pamiętających, najczęściej wspomnienie o tamtych wydarzeniach przykrywa niewiedza, obojętność lub niechęć. Jednak nawet z tych nielicznych okruchów Krzysztof Mich układa przejmującą opowieść o nienawiści, okrucieństwie i niezawinionej śmierci. Unikając nazywania faktów wprost, pisze o gwiazdach na tykocińskim niebie (żydowscy mieszkańcy miasteczka), burzy gradowej w łopuchowskim lesie (rozstrzelanie Żydów z Tykocina) czy makach w okolicach wsi Bzury (zabite Żydówki). Czasem przenosi ciężar opowieści na zewnątrz, oddając głos martwym przedmiotom, beznamiętnym świadkom wydarzeń. Jak np. cegle z żydowskiego domu we Włodawie, która po wywózce mieszkańców i zburzeniu domu trafiła do obozu w Sobiborze – „cała przesiąkłam łzami i gazem / boki podrapane mam paznokciami”. Zaletą tomiku jest emocjonalna powściągliwość, z jaką autor opisuje sytuacje i ludzi, przez co ich dramat wybrzmiewa z jeszcze większą siłą. Pomiędzy wersami unoszą się niewybrzmiałe pytania o przyczyny zła i ludzkiej obojętności. Książka Micha posiada, oprócz walorów poetyckich, także tę nieocenioną wartość, że przywołuje mniej znane miejsca i historie związane z Holokaustem. W większości przypadków jest bodaj ich pierwszym poetyckim świadectwem. Bzury, Szczuczyn, Zawady, Zabłudów, Radziłów… To tylko kilka podlaskich miejscowości zapisanych z imienia w wierszach. Jako całość, rzecz ważna i przejmująca. I z pewnością godna uwagi.

(esz)

Autor: Krzysztof Mich Tytuł: Śladami Wydawca: MK (Maria Kuczara) Rok wydania: 2021 ISBN: 978-83-960-5890-4